بیمه اتکایی چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

بیمه اتکایی از آن دست واژه‌ها و مفاهیمی است که شاید به گوش آشنا باشد، اما کمتر کسی پیدا می‌شود که هم اسمش را شنیده باشد و هم معنی و مفهوم آن را بداند. یکی از دلایلی که به ناشناس ماندن بیمه اتکایی کمک می‌کند آن است که این بیمه‌نامه در ارتباط با مخاطب عادی بیمه یعنی بیمه‌گذارهای حقیقی و حقوقی طراحی نشده است؛ بلکه قراردادی‌ست که بین شرکت‌های مختلف بیمه جاری می‌شود و بیمه مرکزی نیز بر جزئیات آن نظارت دارد.

به همین دلیل، افراد بیشتر ترجیح می‌دهند تا در مورد خرید بیمه شخص ثالث یا خرید بیمه عمر و سرمایه‌گذاری که به صورت مستقیم بر منافع‌شان تاثیر می‌گذارد، تحقیق و پرس‌وجو کنند و مسائل تخصصی‌تر بیمه مانند بیمه اتکایی را به همان اهالی فن واگذار کنند.

با این وجود، به عنوان بیمه‌گذار و کسی که به سازوکارهای بیمه‌ای برای جبران خسارت‌های ناشی از ریسک‌های احتمالی اعتماد و باور دارد؛ بهتر است که بدانیم بیمه اتکایی چیست. چرا که بدون وجود مفهومی به نام بیمه اتکایی، هیچ‌یک از شرکت‌های بیمه نمی‌توانستند سرپا بمانند و به مدیریت ریسک بپردازند.

در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ بیمه‌شو تمام آنچه را که باید از بیمه اتکایی بدانید با هم مرور و بررسی می‌کنیم تا از این به بعد با شنیدن نام بیمه اتکایی شما هم به در گروه افرادی قرار بگیرید که هم نام بیمه اتکایی به گوشش آشناست و هم معنی و مفهوم آن را می‌داند. پس تا انتهای این مطلب با ما و بلاگ بیمه‌شو همراه باشید.

بیمه اتکایی چیست و از کجا آمده است؟

تصور کنید که مسئولیت برگزاری یک مهمانی بزرگ و رسمی برعهده‌ی شما گذاشته شده است. شما نیز برای هرچه بهتر انجام شدن مراسم و بالا بردن کیفیت پذیرایی از میهمانان تصمیم می‌گیرید تا به‌جای آن‌که تمام کارها را خودتان انجام دهید، از دیگران کمک بگیرید و به هر کس وظیفه‌ای محدود و مشخص می‌دهید. به این ترتیب خیال‌تان آسوده خواهد بود که مهمانی به بهترین نحو ممکن برگزار می‌شود و اگر برای شما (به عنوان برگزارکننده‌ی مهمانی) اتفاق ناگهانی و ناخوشایندی رخ بدهد، این تقسیم ‌وظیفه کمک می‌کند تا مهمانی حتی در غیاب شما نیز به خوبی برگزار شود.

بیمه اتکایی نیز بر مبنای همین ایده استوار است. البته در صنعت بیمه خبری از مهمانی و جشن نیست، بلکه همیشه با خسارت و زیان سروکار داریم و همین موضوع، مدیریت ریسک را حساس‌تر و دشوارتر می‌کند. چرا که شرکت‌های بیمه باید همیشه خودشان را در وضعیتی نگه دارند که بتوانند در صورت وقوع ریسک از بیمه‌گذار حمایت کنند و به او خسارت پرداخت کنند، و بیمه اتکایی یکی از اهرم‌های مهم حمایتی برای بالا بردن قدرت مدیریت ریسک شرکت‌های بیمه است.

بیمه اتکایی یا بیمه مجدد ترجمه‌ی واژه‌ی انگلیسی Reinsurance به معنای «دوباره بیمه کردن» است. در قرارداد بیمه اتکایی، شرکت بیمه تمام یا بخشی از تعهدات مالی خود را به بیمه‌گر دیگری انتقال می‌دهد. به بیان ساده‌تر، بیمه اتکایی یعنی دوباره بیمه کردنِ ریسک‌هایی که قبلا یک‌بار بیمه شده‌اند.

• در مرحله‌ی اول، بیمه‌گذار وارد قرارداد حقوقی با شرکت بیمه می‌شود و ریسک مشخصی را نزد آن شرکت، بیمه می‌کند.
• در مرحله‌ی دوم، شرکت بیمه وارد قرارداد بیمه اتکایی با یک شرکت بیمه‌ی دیگر می‌شود و تمام یا بخشی از آن ریسک را نزد آن شرکت بیمه‌ می‌کند.

چه اهدافی برای صدور بیمه اتکایی وجود دارد؟

مهم‌ترین هدفی که بیمه اتکایی به دنبال آن است در پخش و توزیع گسترده‌ی ریسک بین شرکت‌های بیمه، خلاصه می‌شود. بنابراین هر چه این شبکه‌ی بیمه‌ای قوی‌تر و هماهنگ‌تر باشد و جزئیات قرارداد بیمه اتکایی نیز با دقت بیشتری نگاشته شده باشد، مدیریت ریسک نیز آسان‌تر و مطمئن‌تر خواهد بود.

به هر حال، اهداف صدور قرارداد بیمه اتکایی را می‌توانیم در موارد زیر تعریف کنیم:

• افزایش ظرفیت صدور بیمه‌نامه در راستای افزایش سهم پورتفوی شرکت در صنعت بیمه
• توزیع گسترده و پراکنده کردن ریسک‌های تحت‌پوشش
• ایجاد تعامل بهتر و کارآمد با شرکت‌های بیمه داخل و خارج از کشور و پیشبرد فعالیت‌های اقتصادی

چه شرکت هایی می توانند در زمینه قبول و واگذاری بیمه اتکایی فعالیت کنند؟

شاید در اخبار صنعت بیمه شنیده باشید که بیمه مرکزی مجوز قبول و واگذاری بیمه اتکایی را برای یکی از شرکت‌های بیمه صادر کرده است. اما این عبارت به چه معناست؟

همان‌طور که گفتیم بیمه اتکایی به معنای توزیع ریسک در سطح داخلی یا خارجی‌ست و به شرکت‌های بیمه کمک می‌کند تا توان عملکردی‌شان در زمان پاسخگویی به بیمه‌گذارها و پرداخت خسارت بالا برود. به همین دلیل، شرکتی که به عنوان بیمه‌گر اتکایی، بخشی از ریسک را می‌پذیرد باید در سطح مالی و توانگری خوبی قرار داشته باشد. به عبارت ساده‌تر، شرکت بیمه نمی‌تواند بخشی از ریسک خود را به شرکتی دیگر که از نظر تراز مالی و سطح توانگری در سطح ضعیفی قرار دارد، واگذار کند. به همین دلیل است که تمام سازوکارهای مربوط به بیمه‌نامه‌های اتکایی با نظارت بیمه مرکزی به پیش می‌رود.

شرکت‌های بیمه در ایران را می‌توانیم به سه گروه شرکت‌های بیمه مستقیم، بیمه اتکایی و بیمه تلفیقی تقسیم‌بندی کنیم و به صورت‌های زیر تعریف‌شان کنیم:

• شرکت‌های بیمه مستقیم: این شرکت‌ها مجوز صدور بیمه‌نامه در رشته‌های مشخص بیمه‌ای را از بیمه مرکزی دریافت کرده‌اند.
• شرکت‌های بیمه اتکایی: این شرکت‌ها مجوز قبول و پذیرش ریسکِ شرکت‌های بیمه مستقیم را از بیمه مرکزی دریافت کرده‌اند.
• شرکت‌های بیمه تلفیقی: این شرکت‌ها در بهترین وضعیت از نظر سطح توانگری و صورت‌حساب‌های مالی قرار دارند و به این ترتیب بیمه مرکزی به آنها اجازه داده است تا در زمینه‌ی صدور انواع بیمه‌نامه‌ها و همچنین پذیرش ریسک اتکایی از شرکت‌های بیمه مستقیم، فعالیت کنند.

انواع بیمه اتکایی

در ایران و بر اساس قوانین صنعت بیمه، بیمه‌نامه‌های اتکایی به دو گروه بیمه اتکایی اجباری و بیمه اتکایی اختیاری تقسیم می‌شوند که در ادامه هر کدام‌شان را بررسی می‌کنیم.

بیمه اتکایی اختیاری چیست؟

همان‌طور که از نامش مشخص است، شرکت‌های بیمه می‌توانند بنا به تصمیم و اختیار خودشان و سیاست‌های داخلی و وضعیت ریسک‌هایشان وارد قرارداد بیمه اتکایی شوند و بخشی از ریسک‌هایشان را به بیمه‌گر اتکایی انتقال دهند. در این‌جا، بیمه‌گر اتکایی با در نظر گرفتن جزئیات و نوع ریسک می‌تواند برای پذیرش یا عدم پذیرش ریسک تصمیم‌گیری کند.

بیمه اتکایی اجباری چیست؟

وقتی از واژه‌ی «اجبار» استفاده می‌شود، یعنی شرکت بیمه طبق قانون مجبور است که درصدی از مبلغ حق‌بیمه‌ی دریافتی را به بیمه‌گر اتکایی پرداخت کند و با آن شرکت وارد قرارداد اتکایی شود. همان‌طور که در پارگراف‌های قبلی اشاره کردیم، بیمه مرکزی به سازوکار بیمه‌نامه‌های اتکایی نظارت می‌کند و بیمه اتکایی اجباری نیز زیرنظر همین سازمان قبول و پذیرش می‌شود. در بیمه‌نامه‌های اتکایی اجباری اگر مبنای قرارداد بین دو شرکت بیمه، سرمایه‌ی بیمه‌شده باشد؛ به آن بیمه اتکایی اجباریِ نسبی گفته می‌شود و اگر بیمه‌نامه بر مبنای خسارت تنظیم شده باشد؛ به آن قرارداد بیمه اتکایی مازاد خسارت می‌گوییم.

در مطلبی که خواندید سعی کردیم تا به ساده‌ترین روش ممکن به این سوال پاسخ دهیم که بیمه اتکایی چیست و چه فایده‌ای دارد. حالا به خوبی می‌دانید که شرکت‌های بیمه برای سر پا ماندن و پرداخت به‌موقع و دقیق خسارت در زمان وقوع حادثه به بیمه اتکایی نیاز دارند. برای آن‌که اهمیت بیمه اتکایی را بهتر درک کنید، بهتر است به پروژه‌ها و ریسک‌های عظیم و بزرگی مانند بیمه هواپیما یا پروژه‌های ساخت و احداث پالایشگاه یا نیروگاه فکر کنید. چرا که در صورت وقوع کوچک‌ترین حادثه‌ای برای این پروژه‌ها، شرکت بیمه با خسارت عظیمی روبه‌رو خواهد شد که تنها به کمک بیمه اتکایی می‌تواند به تعهدات مالی‌اش عمل کند.