در روابط بین کارگر و کارفرما، دنیایی از اصطلاحات و واژه‌های متفاوت وجود دارد که هر کدام‌شان ممکن است معنا و حتی بار حقوقی متفاوتی داشته باشد. یکی از این عبارت‌های پرتکراری که به گوش آشناست، سابقه بیمه است. در کنار سابقه‌ی بیمه، عبارت‌های مصطلح دیگری نیز مانند رد شدن حق‌بیمه، لیست بیمه و بیمه‌شده‌ی اصلی و تبعی نیز وجود دارد. به هر حال دانستن معنی و مفهوم پشت این واژه‌ها برای افراد شاغل و کسانی که به فکر سال‌های بازنشستگی و استفاده از مزایای بیمه تامین اجتماعی هستند، اهمیت زیادی دارد.
اما در کنار سابقه‌ی بیمه، واژه‌ی دیگری نیز وجود دارد که استفاده از آن رایج است و آن عبارت چیزی نیست جز سابقه‌ی کار. بسیاری از افراد سابقه بیمه و سابقه کار را هم‌ردیف و مانند یکدیگر می‌دانند؛ در صورتی‌که ممکن است تعداد سال‌های مربوط به سابقه کار شما با سابقه‌ی بیمهتان هم‌خوان نباشد و با یکدیگر فرق کند. برای آشنایی بیشتر با تفاوت سابقه بیمه و سابقه کار و آشنا شدن با جزئیات بیمه تامین اجتماعی در راستای حمایت از افراد جامعه، تا پایان این مطلب با بلاگ بیمه‌شو همراه باشید.
کار، کارگر، شاغل و بیمه؛ چهار واژه ای که باید بشناسیمشان
وقتی صحبت از قانون و مسائل حقوقی در میان باشد، ساده‌ترین واژه‌ها و مفاهیم نیز باید تعریف شوند تا همه‌ی افراد برداشت یکسان و مشابهی نسبت به آن واژه‌ها و عبارت‌ها داشته باشند. به همین دلیل ما نیز بحث‌مان را با مشخص کردن معنای دقیق چهار واژه‌ی مهم؛ یعنی کار، کارگر، فرد شاغل و بیمه شروع می‌کنیم.
- کار: به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که فرد در قبال دریافت دستمزد انجام می‌دهد. البته اگر بخواهیم تعریف دقیق‌تری از این واژه ارائه دهیم باید بگوییم که کار شامل خدمات یا محصولاتی‌ست که افراد در قبال دریافت نقدی یا غیرنقدی عرضه می‌کنند. از نظر بیمه‌ای، بهتر است به خاطر داشته باشیم افرادی که به صورت پروژه‌ای یا فریلنسری کار می‌کنند، می‌توانند از بیمه‌ی حِرَف و مشاغل آزاد برای ثبت در سابقه بیمه‌شان استفاده کنند.
- شاغل: کسی‌ست که شغلی را برعهده دارد و کاری را انجام می‌دهد. دانشجویان و افراد مشغول به تحصیل مجاز به فعالیت در کارهای نیمه‌وقت و پاره‌وقت خواهند بود و کارمندان دولتی و کسانی که در شرکت‌های خصوصی و شغل‌های آزاد مشغول به فعالیت‌اند، کار تمام‌وقت دارند. شاید جالب باشید بدانید که افراد فعال در نیروهای مسلح مانند سربازان نیز شاغل به حساب می‌آیند. البته باید به خاطر داشته باشیم که فرد شاغل می‌تواند در برابر انجام خدمات یا فروش محصولاتش، هزینه‌ای را دریافت کند یا خیر.
- کارگر: این واژه در مقابل واژه‌ی کارفرما قرار می‌گیرد. به این ترتیب در ادبیات بیمه‌ای، کارگر به معنای کارگران ساختمانی یا کارگران خط تولید کارخانه نیست. بلکه در مفهوم عام، کارگر به کسی گفته می‌شود که در مقابل دریافت حقوق و دستمزد، کار مشخصی را انجام می‌دهد. بنابراین کارگر به سمت و سطح و رتبه و جایگاه شغلی ارتباطی ندارد. به عبارت ساده‌تر، حتی مدیر بازاریابی یک شرکت بزرگ و شناخته‌شده نیز از نظر قانون و بیمه، کارگرِ آن شرکت به حساب می‌آید؛ چرا که در قبال دریافت حقوق و دستمزد فعالیت مشخصی را برای کارفرما انجام می‌دهد.
- بیمه: در این‌جا سراغ معرفی و تعریف بیمه نمی‌رویم، بلکه می‌خواهیم از انواع بیمه‌های تامین اجتماعی برای حمایت از کارگران، صاحبین مشاغل آزاد، فریلنسرها و حتی افراد بیکار صحبت کنیم. در حوزه‌ی حمایت از حقوق کارگر و کارفرما، سه بیمه‌نامه‌ی مهم به چشم می‌خورد که به ترتیب عبارت است از بیمه اختیاری، بیمه مشاغل آزاد و بیمه اجباری.
سابقه کار چیست؟
حالا نوبت به بررسی سابقه کار می‌رسد. همان‌طور که از اسمش مشخص است، سابقه کار یعنی تعداد سال‌هایی که در یک یا چند حوزه مشغول به فعالیت بوده‌اید. اما آیا سابقه‌ی کار شما همیشه با سابقه‌ی بیمه‌ی شما برابر است؟ پاسخ آن است که خیر. ممکن است در سابقه‌ی کار شما، سال‌هایی وجود داشته باشد که حق‌بیمه از طرف کارفرما برای شما رد نشده باشد. البته که این کار از نظر قانونی، تخلف و جرم به حساب می‌آید؛ اما اگر همین الان به بسیاری از آگهی‌های استخدام به خصوص برای سمت‌های عملیاتی یا کارآموزی نگاه کنید، خواهید دید که شغل پیشنهادی بدون بیمه است.
همچنین ممکن است شما به صورت خویش‌فرما در مشاغل آزاد و شخصی مشغول به کار باشید. به عنوان نمونه، فریلنسرها که به صورت پروژه‌ای با افراد و سازمان‌های مختلف کار می‌کنند، نمونه‌ی بسیار خوبی از کسانی هستند که ممکن است برای بیمه ثبت‌نام نکرده باشند. چرا که این گروه از افراد برای بیمه‌های اختیاری و خویش‌فرما واجد شرایط هستند و نه برای بیمه‌های اجباری.
پس نتیجه می‌گیریم که اگر به هر دلیلی شما دارای سابقه‌ی کار باشید اما حق‌بیمه‌تان پرداخت نشده باشد، سابقه‌ی کار شما با سابقه‌ی بیمهتان یکسان نخواهد بود. بسیاری از افراد برای اثبات سابقه‌ی کارِ بدون بیمه‌شان، از شرکتی که در آن مشغول به فعالیت بوده‌اند، نامه‌ی اشتغال دریافت می‌کنند یا فیش حقوقی‌شان و پرینت حساب بانکی‌شان را ارائه می‌دهند. با این وجود باید بدانیم که سابقه‌ی بیمه مهم‌ترین و معتبرترین مدرکی‌ست که سابقه‌ی کار شما را تائید می‌کند، به خصوص اگر برای مقاصد مهاجرتی به اثبات سابقه‌ی کاری‌تان نیاز دارید.
سابقه بیمه چیست؟
سابقه‌ی بیمه یعنی مدت زمانی که شما (یا از طرف خودتان، یا از طرف کارفرما) به اداره‌ی تامین اجتماعی حق‌بیمه پرداخت کرده‌اید و به صورت رسمی، تحت‌پوشش این سازمان بوده‌اید. البته سابقه‌ی بیمه‌ی شما ممکن است نزد یکی دیگر از بیمه‌گرهای پایه ثبت شده باشد. به عنوان مثال، افرادی که در مشاغل نظامی مشغول به فعالیت‌اند، تحت‌پوشش بیمه خدمات درمانی خواهند بود.
قبلا در بلاگ بیمه‌شو از قوانین بازنشستگی در بیمه تامین اجتماعی نوشته‌ایم. واقعیت آن است که بسیاری از افراد با دقت فراوانی آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به بازنشستگی را رصد می‌کنند و نسبت به رد شدن دقیق و منظم حق‌بیمه از سمت کارفرمایشان، حساسیت به خرج می‌دهند. باز هم تاکید می‌کنیم که عدم پرداخت حق‌بیمه از سمت کارفرما، تخلف به حساب می‌آید و در صورت مشاهده‌ی چنین موردی می‌توانید به اداره‌ی کار مراجعه کنید و با ارائه‌ی مدارک لازم برای تائید رابطه‌ی کارگری و کارفرمایی، از دادگاه برای پرداخت حق‌بیمه‌های معوقه رای بگیرید تا در سابقه بیمهتان لحاظ شود.
سابقه کار یا سابقه بیمه؟ کدام مهم تر است؟
واقعیت آن است که سابقه کار و سابقه بیمه، هر دو دارای اهمیت فراوانی هستند و هر چه بیشتر سعی کنید تا اختلاف بین سال‌های سابقه کاری و سابقه بیمهتان را کم کنید، بهتر است. با این وجود، گاهی ممکن است سابقه‌ی کاری و به دست آوردن تخصص و مهارت در یک شغل خاص برای شما اهمیت بیشتری داشته باشد و ترجیح بدهید تا به عنوان کارآموز یا مبتدی در یک فعالیت مشخص تجربه‌آموزی کنید تا در سال‌های آتی، درآمد بالاتری داشته باشید.
اما اگر به فکر بازنشستگیِ به موقع و برخورداری از مزایای بیمه تامین اجتماعی یا سایر بیمه‌گرهای پایه هستید، بهتر است سابقه بیمه را جدی بگیرید. از طرف دیگر، برای اهداف مهاجرتی، سابقه‌ی بیمه می‌تواند یک سند محکم و معتبر برای اثبات شغل و حرفه‌ی شما در ایران باشد. پس حتی اگر در مشاغل آزاد فعالیت می‌کنید، می‌توانید برای بیمه‌های خویش‌فرما یا بیمه‌های اختیاری اقدام کنید و با پرداخت حق‌بیمه، سابقه‌تان را نزد بیمه‌گر ثبت کنید.
در مطلبی که خواندید با تفاوت سابقه بیمه با سابقه کار آشنا شدید. حالا به خوبی می‌دانید که چرا ممکن است سابقه‌ی بیمهتان با سابقه‌ی سال‌های کاری‌تان هم‌خوان و یکسان نباشد. پیشنهاد ما به شما آن است که در کنار بیمه تامین اجتماعی و ثبت سابقه‌ی بیمه، به خرید بیمه‌نامه‌های مهم دیگری مانند بیمه درمان تکمیلی و بیمه عمر و بازنشستگی نیز توجه کنید. قرار دادن این بیمه‌نامه‌ها در سبد بیمه‌ای خود و خانواده‌تان، پشتوانه‌ای محکم و تکیه‌گاهی امن را برای امروز و فردایتان رقم خواهد زد.