فسخ بیمه نامه چه فرقی با ابطال آن دارد؟

تا به حال پیش آمده است که هنوز از اعتبار بیمه‌نامه‌تان مدت زمان قابل‌توجهی باقی مانده باشد اما به دلایل مختلف بخواهید که به اعتبار آن خاتمه دهید و در صورت امکان، حق‌بیمه‌ی باقیمانده را از نمایندگی بیمه پس بگیرید؟ یا تا به حال از زبان اطرافیان‌تان شنیده‌اید که شرکت بیمه از ادامه دادن پوشش بیمه‌ای صرف‌نظر کرده است و قراردادش را با بیمه‌گذار لغو کرده باشد؟

در چنین موقعیت‌هایی معمولا یکی از این دو عبارت را می‌شنویم «فسخ بیمه‌نامه» یا «ابطال بیمه‌نامه» و تصور می‌کنیم که هر دوی این عبارت‌ها به یک مفهوم اشاره دارند. در صورتی‌که از نظر حقوقی و قانونی، فسخ با ابطال متفاوت است و هر کدام‌شان بار معنایی مشخصی دارند و وظایف مشخصی را برعهده‌ی شرکت بیمه و بیمه‌گذار می‌گذارند.

در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ بیمه‌شو از تفاوت بین فسخ و ابطال بیمه‌نامه می‌گوییم و به شما توضیح می‌دهیم که وقوع چه اتفاقاتی می‌تواند به فسخ یا ابطال بیمه‌نامه منجر شود. پس اگر به مباحث حقوقی و بیمه‌ای علاقمند هستید یا به هر دلیلی، به فکر پایان دادن به اعتبار بیمه‌نامه‌تان هستید، تا پایان این مطلب با ما و بلاگ بیمه‌شو همراه باشید.

ابطال بیمه نامه چیست؟

همان‌طور که می‌دانید بیمه‌نامه یک عقد و قرارداد حقوقی و تعریف‌شده است که تمام شرایط لازم برای صحت قراردادها و معاملات بر آن جاری‌ست. پس شاید بهتر باشد تا بحث‌مان را با تعریف واژه‌ی «عقد» آغاز کنیم. طبق ماده‌ی ۱۸۳ قانون مدنی، عقد عبارت است از آن‌که «یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری کنند و مورد قبول آنها قرار گیرد.» اما برای آن‌که یک عقد و قرارداد حقوقی قابل استناد باشد و برای طرفین قرارداد تعهدآور باشد، باید دارای چند شرط اساسی باشد. این چند شرط عبارتند از اصل اهلیت، قصد، موضوع معین و مشروعیت معامله.

• اهلیت: طرفین معامله باید بالغ، عاقل و رشید باشند. در غیر این‌صورت اجازه‌ی معامله و امضای قرارداد را نخواهند داشت. به عنوان مثال با فردی که دارای جنون است نمی‌توان به عنوان یکی از طرفین قرارداد، وارد معامله شد.
• قصد و رضایت طرفین: برای انعقاد و صحت قرارداد، طرفین معامله باید قصد و رضایت‌شان را به صورت مکتوب اعلام کنند. در واقع قصد و رضایت، ماهیتی درونی دارند و باید به صورت کتبی اعلام شوند تا رسمیت پیدا کنند.
• موضوع معین: موضوع معامله باید مشخص باشد. به عنوان مثال اگر طرفین قرارداد برای مبادله‌ی مال با هم وارد قرارداد شوند، موضوع «عقد معاوضه» است.
• مشروعیت موضوع معامله: موضوع معامله باید مشروع باشد. به عنوان مثال نمی‌توان برای انجام کاری غیرقانونی مانند سرقت یا ربا وارد معامله شد.

ارتباط شرط صحت معامله با ابطال بیمه‌نامه، زمانی مشخص می‌شود که یک یا چند مورد از این شرایط نقض شود. البته باید به شرط‌های بالا، شرط حسن انجام کار را هم اضافه کنیم. به عنوان مثال اگر بیمه‌گذار، ارزش اموالش را مبلغی بالاتر از آنچه که هست عنوان کند و صداقت نداشته باشد، شرکت بیمه می‌تواند قرارداد را باطل کند.

شرایط ابطال بیمه نامه

چه بیمه‌گذار و چه شرکت بیمه اجازه دارند تا در صورت یک یا چند مورد از موارد زیر برای ابطال بیمه‌نامه اقدام کنند. باید به خاطر داشته باشیم که در ابطال بیمه‌نامه نیازی به پرداخت خسارت به طرف دیگر قرارداد، وجود ندارد. یعنی اگر ابطال بیمه‌نامه از طرف شرکت بیمه صورت بگیرد، الزام قانونی برای برگرداندن مابقی حق‌بیمه به بیمه‌گذار وجود نخواهد داشت.

• عدم اشاره و مشخص نبودن یکی از شرایط اساسی عقد قرارداد
• تعدد بیمه و خرید چند بیمه‌نامه برای پوشش خسارت‌های ناشی از یک خطر به قصد تقلب
• بیمه کردن خطری که پیش از عقد قرارداد رخ داده است
• ثبت اظهارات دروغ عمدی بیمه‌گذار یا کتمان عمدی حقایق توسط او
• خرید بیمه عمر یا حادثه بدون داشتن رضایت کتبی فرد بیمه‌شده

فسخ بیمه نامه چیست؟

اگر ابطال بیمه‌نامه را از بین رفتن یک قرارداد به نحوی که انگار از روز نخست چنین قراردادی وجود نداشته است، بدانیم؛ فسخ قرارداد مفهوم دیگری دارد که در آن با طرفین قرارداد مدارای بیشتری می‌شود. با فسخ قرارداد، آثار و تعهدات بیمه‌نامه از تاریخ فسخ به بعد، از بین می‌رود.

از طرف دیگر طرفین قرارداد اجازه دارند تا بیمه‌نامه را در طول مدت اعتبار آن فسخ کنند. تنها نکته‌ای که اهمیت دارد آن است که در زمان صدور بیمه‌نامه باید تمامی شرایط فسخ در قرارداد ذکر شود و با در نظر گرفتن آن شرایط، بیمه‌گر یا شرکت بیمه می‌تواند برای فسخ قرارداد اقدام کند. با فسخ قرارداد، حق‌بیمه‌ی باقی‌مانده نیز محاسبه می‌شود و به بیمه‌گذار عودت داده می‌شود.

نحوه محاسبه حق بیمه در زمان فسخ قرارداد

قوانین و مقررات مربوط به برگشت حق‌بیمه در زمان فسخ قرارداد مدام دچار تغییر می‌شوند. اما به صورت کلی می‌توانیم بگوییم مهم‌ترین عاملی که بر محاسبه‌ی حق‌بیمه‌ی برگشتی تاثیر می‌گذارد آن است که فسخ توسط کدام یک از طرفین بیمه‌نامه انجام شده است.

در حال حاضر اگر فسخ بر اساس یکی از شرایط بیمه‌نامه و از طرف بیمه‌گذار صورت بگیرد، حق‌بیمه‌ی برگشتی به صورت کوتاه‌مدت محاسبه می‌شود. اما اگر فسخ از طرف شرکت بیمه صورت بگیرد، حق‌بیمه‌ی برگشتی به صورت روزشمار از تاریخ فسخ تا تاریخ اتمام اعتبار بیمه‌نامه محاسبه می‌شود و به بیمه‌گذار عودت داده می‌شود.

در چه شرایطی می توانیم بیمه نامه را فسخ کنیم؟

همان‌طور که گفتیم شرایط فسخ به صورت دقیق و واضح باید در بیمه‌نامه درج شود. به این ترتیب اگر قصد فسخ قراردادتان را دارید، باید نگاهی به شرایط فسخ و خاتمه‌ی قرارداد در بیمه‌نامه بیندازید تا از امکان فسخ قرارداد مطمئن شوید. اما به صورت کلی می‌توانیم بگوییم که در حالت‌های زیر شرکت بیمه یا بیمه‌گذار می‌توانند برای فسخ قرارداد اقدام کنند.

• سررسید بیمه‌نامه‌های بلندمدت و چند ساله (اگر بیمه گذار به هر دلیلی تمایلی به ادامه دادن قراردادش نداشته باشد، می‌تواند در تاریخ سررسید سالانه نسبت به فسخ بیمه خود اقدام کند.)
• عدم پرداخت حق بیمه
• ارائه‌ی اطلاعات غلط در زمان تکمیل فرم پیشنهاد و صدور بیمه‌نامه
• تشدید خطر بیمه
• کاهش خطر بیمه
• عدم عمل به تعهدات از سمت شرکت بیمه
• تعطیلی یا سلب امتیاز شرکت بیمه

چه شرایطی باعث ابطال بیمه نامه می شود؟

همان‌طور که گفتیم اگر یک یا چند مورد از شروط صحت معامله به درستی انجام شود، معامله باطل خواهد شد. به صورت کلی می‌توانیم بگوییم که اگر بیمه‌گذار یا شرکت بیمه به قصد سوءاستفاده، تقلب و فریب دادن طرف مقابل وارد قرارداد شده باشد، قرارداد به صورت یک‌طرفه باطل خواهد شد. به عنوان نمونه، تقلب و پنهان کردن عمدی اطلاعات یکی از موارد مهمی‌ است که می‌تواند به ابطال بیمه‌نامه منجر شود.

فرق بین فسخ و ابطال بیمه نامه

با توجه به تمام نکاتی که گفتیم، فرق بین فسخ و ابطال بیمه‌نامه را می‌توانیم در دو مورد مهم زیر خلاصه کنیم:

• ابطال بیمه‌نامه معمولا در زمان عقد قرارداد و به دلیل جاری نشدن یکی از شرایط صحت قرارداد، صورت می‌گیرد. اما فسخ قرارداد در طول مدت اعتبار بیمه‌نامه رخ می‌دهد.
• در صورت فسخ قرارداد، مقدار مشخصی از حق‌بیمه‌ی پرداختی به بیمه‌گذار عودت داده می‌شود اما در زمان ابطال قرارداد، هیچ مبلغی به بیمه‌گذار برگردانده نمی‌شود.

در مطلبی که خواندید با مفهوم فسخ بیمه‌نامه و ابطال بیمه‌نامه آشنا شدید. حالا به خوبی می‌دانید که فرق فسخ و ابطال بیمه‌نامه در چیست و هر کدام از آنها چه شرایط و ویژگی‌هایی دارند. یادآوری می‌کنیم که یکی از رایج‌ترین دلایل فسخ بیمه‌نامه از سمت بیمه‌گذار، آگاه نبودن او از تمام جزئیات و شرایط بیمه‌نامه است. با خرید بیمه‌نامه از پلتفرم بیمه‌شو، این وعده را به شما می‌دهیم که از ابتدا تا انتهای مسیر خرید بهترین بیمه‌نامه‌ها برای رسیدن به یک تجربه‌ی خوب بیمه‌ای، همراه شما خواهیم بود.