در زمان نگارش این مطلب، تعداد روزهای پاک پایتخت در سال ۱۴۰۱ به عدد سه رسیده است. این واقعیت تلخ به این معناست که تهرانی‌ها، تا اواخر سال جاری فقط به اندازه‌ی سه روز در هوای پاک نفس کشیده‌اند. هر چند که دلایل زیادی برای آلودگی هوای تهران و بقیه‌ی کلان‌شهرها مطرح می‌شود، اما تعداد بالای خودروهای اسقاطی و فرسوده در خیابان‌های شهر، در وضعیت آلودگی هوا بی‌تاثیر نیست. به همین دلیل، راننده‌های خودروهای اسقاطی وظیفه دارند تا در سریع‌ترین زمان ممکن نسبت به تعویض و خارج از رده اعلام کردنِ خودروی فرسوده‌شان اقدام کنند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ بیمه‌شو، درباره‌ی شرایط اسقاط خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۱ می‌گوییم. همچنین با یکدیگر بررسی می‌کنیم که منظور از خودروی فرسوده چیست و چه طرح‌هایی برای تعویض خودروی اسقاطی وجود دارد. اگر اتومبیل یا وسیله‌ی نقلیه‌ی شما نیز به سن فرسودگی رسیده است، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید تا بیشتر از شرایط اسقاط خودرو و تعویض خودروی فرسوده با خودروی نو بدانید.
منظور از خودروی فرسوده چیست؟
به چه خودرویی، خودروی فرسوده گفته می‌شود و چه معیارهایی برای تعیین فرسودگی خودرو وجود دارند؟ منظور از خودروی فرسوده، خودرویی‌ست که از لحاظ ایمنی، میزان تولید آلایندگی و کیفیت در وضعیت و شرایط مناسبی نباشد و نتواند در معیارهای سلامت فنی خودرو، نمره‌ی قبولی بگیرد. به این ترتیب، حضور چنین خودرویی در سطح شهر و جاده، نه‌تنها منجر به آلودگی هوا می‌شود، بلکه ریسک وقوع حوادث مختلف مانند تصادف، برخورد با اجسام، خاموش شدن ناگهانی خودرو و… را هم بالا می‌برد. پس برای حفظ سلامت و ایمنی شهر و شهروندان، بهتر است در زمان مناسب برای تعویض خودروی فرسوده و اسقاطی اقدام کرد.
معیارهایی که برای تشخیص فرسوده بودن خودرو به کار می‌روند، به یک یا دو مورد ختم نمی‌شوند. البته در گذشته، اصلی‌ترین و تنها معیار برای ایجاد تمایز بین خودروی سالم و خودروی فرسوده، سن اتومبیل بود. به این ترتیب که مرز فرسودگی برای خودروهای سواری، در حدود پانزده سال در نظر گرفته می‌شد و اگر سن خودرو از مرز پانزده سال عبور می‌کرد، فرسوده و اسقاطی به حساب می‌آمد و باید از رده خارج می‌شد. اما در سال‌های اخیر، سن خودرو به‌تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده‌ی وضعیت سلامت یا فرسودگی خودرو باشد. عواملی مانند سن خودرو، وضعیت ظاهری، میزان کارکرد، وضعیت سلامت فنی و نتیجه‌ی تست معاینه‌ی فنی خودرو از مجموعه‌ی عواملی‌ست که باید در کنار هم سنجیده و بررسی شوند تا بتوانیم بگوییم که خودروی مورد نظر فرسوده است یا خیر.
در حال حاضر، نتیجه‌ی معاینه فنی مهم‌ترین عاملی‌ست که وضعیت خودرو را مشخص می‌کند. به این ترتیب که اگر مالک خودرویی نتواند در دو دوره‌ی متوالی گواهی معاینه‌ی فنی را با نمره‌ی قبولی دریافت کند، اتومبیل او در دسته‌بندی خودروهای فرسوده قرار می‌گیرد. در صورت وقوع چنین اتفاقی، مالک خودرو باید در فواصل زمانیِ کوتاه‌تری به مراکز معاینه فنی مراجعه کند.
سن مرز فرسودگی خودرو چیست؟
همان‌طور که گفتیم، سن نمی‌تواند تنها عامل تعیین‌کننده‌ی وضعیت سلامت خودرو باشد. اما هرچه سال‌های بیشتری از زمان ساخت خودرو گذشته باشد، احتمال فرسودگی آن نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل جدولی تحت‌عنوان سن مرز فرسودگی خودرو طراحی شده است که براساس این جدول، تعداد دفعات مراجعه به مراکز فنی بر اساس سن خودرو برای انواع وسایل نقلیه مشخص شده است.
| نوع وسیله نقلیه | نوع سوخت | سن مرز فرسودگی | تعداد دفعات مراجعه به مراکز فنی در هر سال |
| خودروهای شخصی (ون، سواری) | ۱۵ | دو مرتبه (هر شش ماه یک‌بار) | |
| خودروهای عمومی (ون، سواری | بنزینی و دوگانه‌سوز | ۸ | چهار مرتبه (هر سه ماه یک‌بار) |
| گازسوز | ۱۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| برق‌سوز | ۱۴ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| وانت | گازسوز و بنزینی | ۱۴ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) |
| دوگانه‌سوز و دیزلی | ۱۳ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| اتوبوس درون‌شهری | دیزلی و پایه گازسوز | ۱۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) |
| برقی | ۲۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| مینی‌بوس و میدل‌باس درون و برون‌شهری | دیزلی | ۸ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) |
| پایه گازسوز | ۱۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| برقی | ۲۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| اتوبوس برون‌شهری و کشنده | ۱۰ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| کامیون و کامیونت | ۱۶ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) | |
| موتورسیکلت | بنزینی کاربراتوری | ۵ | دو مرتبه (هر شش ماه یک‌بار) |
| بنزینی انژکتوری | ۶ | دو مرتبه (هر شش ماه یک‌بار) | |
| برقی | ۱۲ | دو مرتبه (هر شش ماه یک‌بار) | |
| سواری دولتی | ۱۳ | سه مرتبه (هر چهار ماه یک‌بار) |
چند نکته مهم که باید در مورد سن مرز فرسودگی بدانید
- طبق قانون، تمام وسایل نقلیه‌ای که از سن فرسودگی آنها گذشته باشد، مشمول جریمه می‌شوند.
- در شرایط خاص، ممکن است با در نظر گرفتن وضعیت وسیله‌ی نقلیه، سن فرسودگی مقداری بالاتر در نظر گرفته شود. به عنوان نمونه، اتوبوس‌های درون‌شهری که بازسازی اساسی انجام داده باشند، پنج سال به سن فرسودگی‌شان اضافه می‌شود.
- نصب پالایشگر دوده‌ی استاندارد برای خودروهای دیزلی در بازه‌ی زمانی حداقل یک‌سال قبل از رسیدن به سن فرسودگی، دو سال به سن مرز فرسودگی اضافه می‌کند.
- تعویض کاتالیست استاندارد و سیستم اگزوز نیز دو سال به سن فرسودگی تاکسی‌ها اضافه می‌کند.
طرح تعویض خودروی اسقاطی در سال ۱۴۰۱
با در نظر گرفتن قیمت‌های فعلی در بازار خودرو و هزینه‌ی تعویض خودروی فرسوده با خودروی جدید یا صفرکیلومتر، به نظر می‌رسد که کمتر کسی بتواند به صورت خودجوش و داوطلبانه برای تعویض اتومبیلش اقدام کند. به همین دلیل بعد از تائید این مسئله که خودروی فرد واقعا فرسوده شده است، خودرو وارد مراحل اسقاط می‌شود و دو طرح مختلف به مالک خودرو پیشنهاد می‌شود تا فرایند تعویض خودرو را با هزینه‌ی کمتری به سرانجام برساند. این دو طرح عبارتند از طرح نقدی تعویض خودرو و طرح جایگزینی خودروی فرسوده. هر یک از این طرح‌ها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
طرح نقدی خودروهای فرسوده
همان‌طور که از نامش پیداست، در این طرح وجه مشخصی به ازای خرید خودروی فرسوده به حساب مالک واریز خواهد شد تا بتواند برای خرید خودروی جدید اقدام کند. اگر خودروی شما فرسوده شده است و دارای شرایط سنی زیر است، احتمالا بتوانید برای طرح نقدی تعویض خودرو اقدام کنید. به خاطر داشته باشید که قبل از ثبت‌نام، باید خلافی و جریمه خودرو را به صفر رسانده باشید. مبلغ در نظر گرفته شده برای تعویض خودرو در طرح نقدی در سال ۱۴۰۱، در حدود ۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
| نوع وسیله نقلیه | سال ساخت |
| خودروی سواری | ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵ |
| وانت بار | ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵ |
| مینی بوس | ۱۳۷۰ به قبل |
| اتوبوس | ۱۳۷۰ به قبل |
| کامیون | ۱۳۷۰ به قبل |
طرح جایگزینی خودروی فرسوده
در این طرح، مالک خودرو باید به نمایندگی شرکت خودروسازی مراجعه کند و اسناد و مدارک لازم را به نمایندگی تحویل دهد. در ادامه، شرکت خودروسازی بعد از تحویل خودروی اسقاطی، معرفی‌نامه‌ای را به مالک خودرو برای مراجعه به بانک و دریافت وام خرید خودرو، تحویل خواهد داد. البته این طرح در گذشته توسط شرکت ایران‌خودرو اجرایی شده بود و هدف اصلی آن تعویض تاکسی‌های فرسوده با خودروی سمند بود. اما واقعیت آن است که در وضعیت کنونی، این طرح به حالت تعلیق درآمده است و باید منتظر خبرهای جدید برای اجرایی شدن مجدد این طرح باشیم.
در مطلبی که خواندید با شرایط اسقاط خودرو در سال ۱۴۰۱ آشنا شدید. حالا به خوبی می‌دانید که منظور از خودروی فرسوده چیست و چه معیارهایی برای تشخیص خودروی سالم از خودروی فرسوده و اسقاطی وجود دارد. اگر عمر خودروی شما بالاست و نگران وضعیت بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه‌ی اتومبیل‌تان هستید، پیشنهاد می‌کنیم خواندن مطلب مربوط به بیمه کردن خودروهایی با سن بالا را نیز در بلاگ بیمه‌شو از دست ندهید.