تغلیظ دیه، یک قانون از قوانین مجازات اسلامی است که در آن تحت شرایط خاصی، دیه فرد قربانی به اصطلاح تغلیظ می‌شود. تغلیظ در لغت به معنای شدید شدن یا افزوده شدن است. حتما شما هم تا به حال این عبارت به گوشتان خورده است که دیه فرد در ماه محرم دو برابر خواهد شد.
جمله مذکور، از لحاظ قانونی صحت و سقم ندارد. افزایش میزان دیه، شرایط و قوانین خاصی دارد و در تمام پرونده‌ها اعمال نخواهد شد.دیه نوعی جریمه نقدی و مالی است که قاضی بر اساس میزان خسارتی که به فرد قربانی وارد شده است، برای مجرم تعیین می‌کند.
فرد خاطی موظف است در زمان تعیین شده، تغلیظ دیه یا اصل دیه فرد را پرداخت کند. اگر به هر دلیلی نتواند یا نخواهد جریمه تعیین شده را بپردازد، قاضی دوباره پرونده را به جریان انداخته و برای او زندان خواهد برید.
در این مقاله تمامی جزئیات قانونی درباره تغلیظ شدن دیه را برای شما توضیح خواهیم داد.
قانون تغلیظ دیه در مجازات اسلامی
طبق قانون ۵۵۵ تا ۵۵۷ مجازات اسلامی، اگر قتل فردی در یکی از ماه‌های حرام صورت گیرد، میزان دیه‌ای که به خانواده‌ی شخص تعلق می‌گیرد از شرایط عادی بیشتر است.
دیه اشخاص، به صورت سالیانه از طریق قوه قضائیه اعلام می‌گردد. نرخ دیه در سال ۱۴۰۲، هرچقدر تعیین شده باشد، اگر مقتول واجد شرایط تغلیظ دیه باشد، به مقدار یک سوم از دیه فرد به کل مبلغ اضافه می‌گردد.
بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت اگر جرم قتل در ماه‌های حرام سال اتفاق بیفتد، دیه فرد به میزان یک سوم، افزایش خواهد یافت.سوال مهم این است که ماه‌های حرام از نظر قانون مجازات اسلامی، چه ماه‌هایی هستند.
ماه حرام طبق ماه عربی حساب می‌شود. ماه‌های محرم، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و رجب، ماه‌هایی هستند که وقوع قتل در آن‌ها شدیدتر مجازات خواهد شد.
شرایط قانونی برای اعمال تغلیظ دیه
به طور کلی تنها در دو صورت، دیه قابل پرداخت به عنوان دیه مقتول مشمول تغلیظ دیه خواهد شد:
- اقدام به قتل در ماه‌های حرام رخ دهد؛ ضارب باید در ماه‌های حرامی که در بخش قبل ذکر کردیم، عمل قتل را انجام داده باشد.
اگر اقدام به قتل در ماه غیرحرام باشد و مقتول در کما یا بیهوشی باقی بماند و در ماه حرام فوت کند، دیه او تغلیظ نخواهد شد.
- وقوع قتل در ماه‌های حرام رخ دهد؛ فوت شخص باید در ماه‌های حرام رخ دهد. به این مفهوم که اگر اقدام به قتل در ماه‌های حرام باشد اما فرد در ماه غیرحرام فوت کند، مشمول افزایش دیه نمی‌شود.
نکته: به طور خلاصه و شفاف می‌توان گفت تغلیظ دیه در صورتی انجام می‌شود که اقدام و وقوع قتل هر دو در ماه‌های حرام رخ داده باشند.
- اقدام به قتل در مکان حرام رخ دهد؛ تنها مکان حرام از لحاظ قانونی محدوده حرم مکه و کعبه است. اقدام به قتل باید در این مکان اتفاق افتاده باشد.
- وقوع قتل در مکان حرام رخ دهد؛ در این صورت زمان فوت، فرد قربانی باید در مکان حرام بوده باشد.
نکته: در موارد مکان حرام نیز مانند ماه‌های حرام، اقدام و وقوع قتل هر دو باید در مکان حرام انجام شود.
شروط قانونی فرعی برای تغلیظ شدن دیه
قانون تغلیظ دیه، نکات و جزئیات دیگری دارد که در این بخش برای شما ذکر می‌کنیم.
- دیه تنها درصورتی تغلیظ خواهد شد که جرم قتل رخ داده باشد. دیگر جرائم مشمول این قانون نمی‌شوند.
- تنها مکان حرام از نظر قانون مجازات اسلامی، حرم مکه است. دیگر مکان‌های مذهبی و مقدس، مکان حرام به حساب نمی‌آیند.
- در اجرای قانون تغلیظ شدن دیه، تفاوتی ندارد که مقتول بالغ یا نابالغ (کودک یا بزرگسال) باشد.
- اگر مقتول زن یا مرد باشد نیز در اجرای این قانون، تداخلی ایجاد نمی‌کند. اگر مقتول زن باشد به اندازه یک سوم دیه زن، اضافه می‌گردد.
- مسلمان یا غیرمسلمان بودن مقتول نیز برای اجرای قانون تغلیظ دیه، مانعی به شمار نمی‌آید.
- این قانون تنها درصورتی برای جنین کشته شده (در تصادف یا هر سانحه دیگر) اجرا می‌شود، که روح به جسم دمیده شده باشد. پرداخت دیه جنین به موارد بسیاری بستگی دارد.
- درصورتی که پرداخت دیه به عهده عاقله (خویشاوندان نزدیک) یا بیت‌المال باشد نیز می‌تواند تغلیظ شود.
- عمدی یا غیرعمدی بودن قتل، در اجرای این قانون تفاوتی ایجاد نمی‌کند.
قانون افزایش دیه درمورد جرم دارای قصاص
اگر برای قاضی محرز شود که اقدام به قتل یک عمل کاملا عمدی و ارادی بوده است، طبق درخواست اولیای دم مقتول، می‌تواند حکم قصاص را صادر کند.گاهی برخی از خانواده‌ها حاضر به دریافت دیه شخص به جای انجام قصاص می‌شوند. در این حالت اگر مقتول آن‌ها طبق شرایط ذکر شده، به قتل رسیده باشد، می‌توانند قانون تغلیظ دیه را اجرا کنند.
نکته دیگر این است که اگر خانواده مقتول، راضی به رضایت و دریافت دیه نشوند و خواهان قصاص باشند، باید دیه قاتل را به خانواده او پرداخت نمایند.اگر حکم قصاص در ماه‌های حرام انجام شود، خانواده مقتول موظف به پرداخت دیه تغلیظ شده، هستند.
بیمه شخص ثالث و پرداخت دیه
بیمه شخص ثالث، نوعی بیمه است که انسان را در برابر خسارات احتمالی‌ای که ممکن است به شخص سومی وارد کند، بیمه خواهد کرد.درواقع شما با توجه به شرایط کاری‌ای که دارید، می‌توانید حدس بزنید که ممکن است دیگری را دچار آسیب کنید یا خیر.
در این صورت می‌توانید از انواع بیمه مسئولیت استفاده کنید تا بتوانید خسارات مالی احتمالی را جبران نمایید. پرداخت دیه خسارات جانی از طریق بیمه شخص ثالث، قواعد و قوانین خود را دارد که آگاهی یافتن از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
از آن‌جایی که دیه شخص، سالیانه اعلام می‌شود و معمولا هر سال نسبت به سال گذشته افزایش می‌یابد، بهتر است تا جایی که امکان دارد از خدمات بیمه استفاده کنیم.
درگیری با قوانین دیه، به هر شکلی موجب آزار و خسارات مالی، جسمی و روحی فراوانی می‌شود. امیدواریم شما و تمام اعضای خانواده، هرگز نیازی به اطلاعات قوانین دیه پیدا نکنید.گاهی تنها با کنترل احساساتمان در مواقع حساس می‌توانیم از خسارات جبران‌ناپذیر دیگر جلوگیری کنیم.
در زندگی پرهیاهو امروزی، تمام افراد جامعه تحت فشارهای روانی ناشی از گرانی و محدودیت‌ها هستند، بهتر است کمی بیشتر یکدیگر را درک کنیم.
