بیمه عمر و سرمایه‌گذاری انتخاب کسانی‌ست که با نگاهی منطقی و واقع‌بینانه برای آینده‌شان برنامه‌ریزی می‌کنند. بیمه‌گذاری که برای خرید بیمه عمر اقدام می‌کند به فکر تامین آینده‌ی خود و خانواده‌اش است. آینده‌ای که ممکن است خودش در آن حضور نداشته باشد، اما حداقل مطمئن است که خانواده‌اش در رفاه و آرامش زندگی خواهند کرد. در واقع همین موضوع یکی از مهم‌ترین مزیت‌های خرید بیمه عمر است. اما این که محاسبه مبلغ بیمه عمر به چه صورتی‌ست و این پول به دقیقا به چه کسی تعلق می‌گیرد و شرایط پرداخت آن چیست، موضوعی‌ست که بسیاری از افراد درباره‌ی آن سوال دارند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ بیمه‌شو از محاسبه بیمه عمر می‌گوییم. این‌که مبلغ بیمه عمر بعد از فوت به چه کسی تعلق می‌گیرد و مقدار آن چقدر است. برای دانستن پاسخ این پرسش‌ها با ما همراه باشید.
غرامت فوت در بیمه عمر چیست؟
بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری پوشش‌های جانبی مختلفی را ارائه می‌کنند. یکی از این تعهدات، پوشش غرامت فوت بر اثر حادثه یا فوت طبیعی‌ست. به این ترتیب، اگر بیمه‌شده در مدت اعتبار بیمه‌نامه عمر از دنیا برود، مبلغی تحت عنوان سرمایه‌ی فوت یا غرامت فوت به ذی‌نفعان پرداخت می‌شود. این مبلغ براساس ضریبی از اندوخته‌ی بیمه‌نامه مشخص می‌شود. به عبارت ساده‌تر، مبلغ غرامت فوت براساس دو عامل زیر محاسبه می‌شود:
- سال قرارداد: مبلغ بیمه عمر بعد از فوت به این‌که بیمه‌گذار در چه سالی از قرارداد خود باشد، بستگی دارد. همان‌طور که می‌دانید بیمه‌نامه عمر یک قرارداد بلندمدت است که معمولا برای بازه‌ی زمانی بین پنج تا سی سال صادر می‌شوند. به همین دلیل اگر بیمه‌گذار در سال سوم قرارداد خود باشد، سرمایه فوت او با وقتی که در سال بیستم قرارداد باشد متفاوت است.
- میزان حق بیمه پرداختی: مبلغ حق‌بیمه در بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری به دلخواه و انتخاب بیمه‌گذار است. بسته به این‌که بیمه‌گذار چه مبلغی را بابت حق‌بیمه و تشکیل سرمایه‌ی عمر بپردازد، غرامت فوت نیز تغییر خواهد کرد. براین اساس، طبیعی‌ست که هر چقدر میزان حق‌بیمه‌ی پرداختی بیشتر باشد، غرامت عمر بعد از فوت نیز بیشتر خواهد بود. این مبلغ هرچقدر که باشد به صورت ضریبی از سرمایه‌ی عمر در بیمه‌نامه مشخص می‌شود.
در صورت درگذشت بیمه‌گذار در مدت اعتبار بیمه‌نامه، غرامت فوت به ذی‌نفع یا ذی‌نفعان او تعلق می‌گیرد. انتخاب ذی‌نفع در زمان صدور بیمه‌نامه و توسط خود بیمه‌گذار صورت می‌گیرد و نام و مشخصات‌شان در بیمه‌نامه درج می‌شود. در ادامه بیشتر از ذی‌نفعان بیمه عمر می‌گوییم.
ذی نفع در بیمه عمر کیست؟
در تمام بیمه‌نامه‌های عمر قسمتی وجود دارد که در آن نام ذی‌نفعان یا همان استفاده‌کنندگان از مزایای بیمه‌نامه نوشته شده است. ذی‌نفع اصلیِ بیمه‌نامه خود بیمه‌گذار است. کسی که در صورت حیات، اندوخته و سود مشارکتی بیمه عمر به او تعلق خواهد گرفت. اما اگر بیمه‌گذار قبل از اتمام اعتبار قرارداد بیمه عمر از دنیا برود، غرامت فوت به ذی‌نفعانی که نام‌شان در بیمه‌نامه مشخص شده پرداخت می‌شود. از آن‌جایی که انتخاب ذی‌نفع برای اولین‌بار در هنگام صدور بیمه‌نامه و توسط بیمه‌گذار انجام می‌شود، شرکت‌های بیمه معمولا از بیمه‌گذارها می‌خواهند تا اقوام درجه یک‌شان را به‌عنوان ذی‌نفع به بیمه‌گر معرفی کنند.
با این وجود، بعضی از شرکت‌های بیمه این امکان را به وجود آورده‌اند که بیمه‌گذار بتواند ذی‌نفع این قرارداد را موسسات حقوقی مانند موسسات خیریه‌ی ثبت‌شده قرار دهد. بعد از معرفی ذی‌نفعان به شرکت بیمه، اولویت و سهم هر یک از آنها از غرامت فوت مشخص می‌شود. مثلا پدر خانواده ممکن است همسر و دو فرزند خود را به‌عنوان ذی‌نفع مشخص کند و از بیمه‌گر بخواهد که سهم بیشتری از غرامت را به همسرش پرداخت کند (مثلا پنجاه درصد غرامت فوت) و مبلغ باقیمانده را به صورت مساوی بین فرزندانش تقسیم کند.
بنابراین ذی‌نفع هر فرد حقیقی یا حقوقی‌ای است که در صورت فوت بیمه‌شده (معمولا بیمه‌شده و بیمه‌گذار در این قراردادها یک نفر هستند) و یا در پایان مدت بیمه‌نامه، سرمایه‌ی عمر به او تعلق خواهد گرفت. برای مثال شخصی خودش را بیمه می‌کند. در این حالت بیمه‌گذار و بیمه‌شده خود او خواهند بود.
حالا اگر همسرش را به‌عنوان ذی‌نفع در دریافت سرمایه‌ی فوت در بیمه‌نامه مشخص کند، در صورت فوت این اندوخته به همسرش تعلق خواهد گرفت. تقسیم اندوخته‌ی عمر بعد از فوت بین ذی‌نفعان می‌تواند براساس قوانین سهم‌الارث باشد و یا به نسبت‌های مساوی بین ذی‌نفعان تقسیم شود. اگر نحوه‌ی تقسیم غرامت فوت قبلا توسط بیمه‌گذار مشخص نشده باشد، بیمه‌گر این مبلغ را به صورت مساوی بین ذی‌نفعان تقسیم خواهد کرد.
چه کسانی را می توان به عنوان ذی نفع انتخاب کرد؟
ذی‌نفع باید یکی از اقوام درجه یک نسبی یا سببی باشد. بنابراین بیمه‌گذار نمی‌تواند دوستان یا همکارانش را که با آنها رابطه‌ی خویشاوندی درجه یک ندارد، تحت عنوان ذی‌نفع به شرکت بیمه معرفی کند. حتی اقوام درجه دو هم نمی‌توانند در بیمه‌های عمر ذی‌نفع باشند. البته همان‌طور که بالاتر به آن اشاره کردیم، بسیاری از شرکت‌های بیمه این امکان را فراهم کرده‌اند که بیمه‌گذار بتواند موسسات خیریه‌ی حقوقی و ثبت‌شده را به‌عنوان ذی‌نفع معرفی کند. مثلا بیمه‌گذار ممکن است شیرخوارگاه آمنه را ذی‌نفع بیمه‌نامه‌اش قرار دهد تا اندوخته‌ی فوت در اختیار این موسسه قرار بگیرد و در جهت امور خیر خرج شود.
اگر ذی نفع مشخص نباشد سرمایه فوت به چه کسی تعلق می گیرد؟
اگر بیمه‌گذار در زمان حیاتش فرد یا افرادی را به عنوان ذی‌نفع به شرکت بیمه معرفی نکرده باشد، در صورت فوت او مبلغ غرامت به صورت مساوی بین وراث قانونی او تقسیم خواهد شد. ماده ۲۴ قانون بیمه وظیفه‌ی بیمه‌گر در چنین شرایطی را مشخص کرده است: «وجه بیمه عمر که باید بعد از فوت پرداخت شود، به ورثه قانونی متوفی پرداخت می‌شود مگر این‌که در موقع عقد بیمه یا بعد از آن در سند بیمه قید دیگری شده باشد که در این‌صورت وجه بیمه متعلق به کسی خواهد بود که در سند بیمه اسم برده شده است.»
البته این قانون از قانون سهم‌الارث و نسبت دو به یک سهم پسر به دختر پیروی نمی‌کند و در صورت مشخص نبودن ذی‌نفع، غرامت فوت به صورت مساوی بین وراث تقسیم خواهد شد. نکته‌ی جالب توجه آن است که اگر بیمه‌گذار از دنیا برود و نه ذی‌نفعش را مشخص کرده باشد و نه ورثه‌ای داشته باشد، شرکت بیمه الزام قانونی و مسئولیتی بابت پرداخت سرمایه‌ی فوت نخواهد داشت و دیگر لازم نیست مبلغی را به کسی پرداخت کند.
آیا امکان تغییر ذی نفع وجود دارد؟
چه در زمان صدور بیمه عمر و چه در مدت زمان اعتبار بیمه‌نامه، بیمه‌گذار می‌تواند ذی‌نفع بیمه عمر را مشخص کند و یا آن را تغییر دهد. بنابراین تعداد و میزان سهم ذی‌نفع یا ذی‌نفعان توسط بیمه‌گذار مشخص می‌شود و هرموقع که بخواهد می‌تواند این لیست و جزئیات آن را تغییر دهد.
تا چند نفر را می توان به عنوان ذی نفع تعیین کرد؟
شرکت‌های بیمه ممکن است آیین‌نامه‌های داخلی متفاوتی را برای صدور انواع طرح‌های بیمه عمر و سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند اما معمولا بین ۵ تا ۶ نفر را می‌توان به عنوان ذی‌نفع در بیمه‌نامه تعیین کرد. بیمه‌گذار با ارائه‌ی مشخصات کامل ذی‌نفعان، اولویت و سهم استفاده‌ی هر یک از این افراد را در بیمه‌نامه عمر مشخص می‌کند.
فرزند زیر هجده سال هم می تواند به عنوان ذی نفع معرفی شود؟
بله. بیمه‌گذار اجازه دارد هر کدام از اعضای نسبی و سببی درجه یک خانواده‌اش را بدون شرط سنی به عنوان ذی‌نفع معرفی کند. بنابراین حتی فرزند خردسال بیمه‌گذار می‌تواند تنها ذی‌نفعِ بیمه‌ی عمر پدر یا مادرش باشد. اما نکته‌ی حائز اهمیت این است که در صورت فوت بیمه‌گذار پیش از پایان اعتبار بیمه‌نامه، مبلغ غرامت فوت و سود مشارکت در منافع تا هجده ساله شدن ذی‌نفع نزد شرکت بیمه به امانت باقی خواهد ماند. درواقع پرداخت غرامت به او یا قیم قانونی‌اش تا قبل از رسیدن به هجده سالگی امکان‌پذیر نیست. این موضوع نکته‌ی مهمی‌ست که بیمه‌گذار باید در هنگام انتخاب ذی‌نفع به آن توجه کند.
مراحل دریافت غرامت فوت در بیمه عمر
در صورت فوت بیمه‌گذار پیش از اتمام موعد بیمه‌نامه، ذی‌نفعان یا وراث او باید مدارک زیر را برای دریافت غرامت فوت به شرکت بیمه ارائه دهند:
- پر کردن فرم درخواست خسارت فوت
- ارائه‌ی اصل بیمه‌نامه و الحاقیه‌های آن
- ارائه‌ی گواهی فوت که به تائید ثبت‌احوال یا کنسول‌گری‌های ایران در خارج از کشور رسیده باشد
- ارائه‌ی گواهی سازمان ثبت‌احوال
- ارائه‌ی تمام مدارک بیمارستانی
- ارائه‌ی گزارش حادثه یا تصادف اگر فوت در اثر حادثه رخ داده باشد
- ارائه‌ی نظریه‌ی پزشک معالج و یا پزشک قانونی
- ارائه‌ی کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی بیمه‌شده و ذی‌نفعان یا وراث
امروز به سوالات مهمی مانند محاسبه غرامت فوت و میزان مبلغ فوت پاسخ دادیم. حالا به خوبی می‌دانید که غرامت فوت در بیمه عمر به چه کسی تعلق می‌گیرد و جزئیات پرداخت آن به چه صورتی‌ست. اگر شما هم به فکر تامین آینده‌ی خود و اعضای خانواده‌تان هستید و دوست دارید در سال‌های آتی یک اندوخته‌ی مالی قابل‌توجه را همراه با بهره‌مندی از مزایای بیمه‌ای برای خود تهیه کنید، خرید بیمه عمر و سرمایه‌گذاری را به شما پیشنهاد می‌کنیم. با این کار، خیال‌تان برای یک عمر زندگی آسوده خواهد بود.
